«مناره زادیان» که از آثار تاریخی دوره سامانیان و غزنویان در سده چهارم و پنجم هجری قمری است، کهن‌ترین مناره اسلامی برجا مانده در افغانستان محسوب می‌شود.
به گزارش آی فیلم 2 ، «مناره زادیان» یکی از باشکوه‌ترین آثار تاریخی دوره سامانیان و غزنویان در ولایت بلخ است.
ولایت بلخ در شمال افغانستان از مناطق مهم این کشور به شمار می‌رود که آثار تاریخی بسیار ارزشمندی از دوران های قبل و بعد از اسلام در این ولایت قرار دارد.
همانطور که در ابتدا بیان شد «مناره زادیان» از آثار تاریخی دوره سامانیان و غزنویان در سده چهارم و پنجم هجری قمری است و آنگونه که «صالح محمد خلیق» در کتاب «ساحه‌های باستانی و بناهای تاریخی بلخ» آورده است، این بنای تاریخی کهن‌ترین مناره اسلامی برجا مانده در افغانستان محسوب می‌شود.
«مناره زادیان» که مناره زاهدان نیز به آن گفته می‌شود، در روستایی به همین نام در ولسوالی دولت آباد ولایت بلخ در 40 کیلومتری شمال ولایت بلخ قرار دارد.
منار دایروی شکل زادیان که از قاعده به بالا قطر آن کم شده می رود، توام با مسجدی در ولسوالی دولت آباد ولایت بلخ است که در سال ۱۱۰۸ میلادی در عهد فرمانروایی غزنویان به امر «سنجر ابن ملک شاه» حکمران ایالتی بلخ که خسر مسعود سوم بود، اعمار گردیده است.
این مجموعه که تنها منار آن باقی مانده ،اکنون به نام مسجد و منار «حضرت صالح» شناخته می شود. این منار ۲۵ متر ارتفاع دارد و قطر دور آن هجده متر تخمین زده شده است.
در داخل منار مانند هر منار دیگر چون منارجام غور و منار مسعود سوم و بهرام شاه در غزنه با اصول معماری عالی زینه (راه پله) بین منار با روشندان ها روشن گردانیده شده و زینه مذکور دارای ۶۴ پله می باشد که به سهولت می توان از آن به بالا رفت و یا از آن به پایین آمد.
بر بدنه این مناره عبارت‌هایی حک شده اند که در قسمت پایینی چندان خوانا نیستند ولی در بخش‌های بالایی مناره از سوی بیرون این جمله با آجر به روش ویژه‌ای نگارش یافته است: «هذا المناره لبناءامیرالاجل یمین الدوله محمود».
در بخش بالایی مناره، نیز واژه «الله» به ترتیبی خاص دور تا دور آن را احاطه کرده است. در وسط این مناره در کتیبه‌ای به خط ثلث برجسته نگاشته شده است که: امر کرد به بنای این مناره بزرگ معتمدالدوله فخر الامه ابوجعفر محمدبن علی، معمار این مناره، عبدالرحمان بن عبدالرحیم که نام وی در بخش بالایی آن به خط کوفی آمده است.
آرایه‌های هنری برجسته با گچ‌بری ظریف مناره زادیان، شبیه آرایه‌های مسجدی در منطقه بست است و معماری و آجر چینی آن به معماری و آجر چینی ساختمان آرامگاه حاتم واقع در چمتال بلخ شباهت دارد.
از نگاه سبک معماری «منار زادیان» بسیار شبیه به مناره مربوط به آرامگاه «ارسلان جازب» یکی از سرداران مقرب دربار سلطان «محمود غزنوی» می باشد، که در زمان تسلط غزنویان بر فارس در حومه شهر مشهد، بنا گردیده بود.
در کتاب ساحه‌های باستانی و بناهای تاریخی بلخ آمده است که این مناره در میان مسجد جامع محل به گستردگی دو هزار متر مربع قرار دارد و در این مسجد آرامگاه کسی به نام «حضرت صالح» است.
طبق نوشته «صالح محمد خلیق» درباره احداث این مناره روایت‌های گوناگونی وجود دارد و از جمله این که محمود غزنوی در کناره‌های رود آمو گرمابه و کاروان سرایی ساخته بود تا کاروان‌های بلخ و بخارا از آن‌ها استفاده کنند و برای این که مسافران، رهگذران و جهانگردان در دشت‌های فراخ این محل، در هنگام شب راه را گم نکنند این مناره یا گل دسته را ساخت و بر فراز آن مشعل‌ها می‌افروختند تا کاروان‌ها را راهنما باشد.
بیشتر بخوانید :
سفر به ولایت باستانی «سمنگان» / زادگاه «تهمینه» ، سرزمین «رستم و سهراب»
«تخت رستم» یادگاری از تاریخ باشکوه خراسان
آشنایی با «آمو دریا» رود سخاوتمند افغانستان +تصاویر
مکان های دیدنی «دوشنبه» پایتخت تاجیکستان+ تصاویر
با «خجند» عروس افسانه ای دنیا بیشتر آشنا شوید+تصاویر
ولایت زیبای خَتلان تاجیکستان را بشناسید+تصاویر
«مسجد کبود مزار شریف» ؛ جایگاه همدلی و وحدت مردم افغانستان
سفر به «سمرقند» ؛ دیار نام آشنای فرهنگ و ادب پارسی + تصاویر
ولایت کوهستانی و زیبای سرپل را بیشتر بشناسید + تصاویر
ولایت فاریاب در شمال افغانستان را بیشتر بشناسید + تصاویر
ولایت زیبا و تاریخی «غزنی» مهد دانشمندان بزرگ تاریخ را بیشتر بشناسید + تصاویر
سفر به کوهستان افسانه ای «پامیر» در تاجیکستان + تصاویر
ولایت زیبا و کوهستانی «ارزگان» را بیشتر بشناسید + تصاویر
سفر به «بامیان» همیشه درخشان در افغانستان + تصاویر
آشنایی با پل شگفت انگیز «مالان» در هرات افغانستان+ تصاویر
سفر به ولایت زیبای «بادغیس» ؛ دیار محبوب پادشاه سامانی + تصاویر
سفر به ساحات ییلاقی «کلات نادری» ؛ شهر خاطرات «نادر شاه افشار»
سفر به قلعه های تسخیر ناپذیر «حصار» در تاجیکستان +تصاویر
ولایت زیبا و تاریخی «غزنی» مهد دانشمندان بزرگ تاریخ را بیشتر بشناسید + تصاویر
م ح / ح ح
